×

Kitap Dışı Materyaller

Kütüphanecilik literatüründe genel olarak kitap formatında ve ciltli olmayan bilgi kaynakları kitap dışı materyal olarak adlandırılmaktadır. Millî Kütüphane Türkiye’de ve yurt dışında basılan, üretilen kültür ve sanat ağırlıklı görsel ve işitsel materyalleri muhafaza etmekte ve 34 türde materyal barındıran bu zengin ve nadir arşivi kullanıcıların hizmetine sunmaktadır. 

Bu materyallerin içerisinde 30.000'i aşın afiş, 609 adet orjinal tablo, nota, broşür vb. çok sayıda içerik bulunmaktadır. Türk müziğinin ünlü sanatçı ve bestekârlarına ait taş plakların yanı sıra Bach, Beethoven, Brahms, Chopin, Lizst, Mozart gibi dünyaca ünlü klasik müzik bestecilerinin eserleri ve Nate King Cole, Tony Martin gibi döneminin çok sevilen isimlerinin taş plakları da kütüphanemiz koleksiyonunda yer almaktadır.

Dijital Kütüphane Hizmetimize üye olmak için tıklayınız.

Taş Plak Hizmetimizden faydalanmak için tıklayınız.

1913-1960 yılları arasında üretilen yerli, yabancı sanatçı ve orkestraların seslendirdiği taş plaklar koleksiyonun en çok ilgi toplayan kitap dışı materyallerin başında gelmektedir. Koleksiyonda bulunan taş plakların en eskisi 1928 yılına ait İngilizce iki şarkı içeren bir taş plak iken diğer taş plaklar daha ziyade 1950’li ve 1960’lı yıllara aittir.

Zeki Müren, Safiye Ayla, Sadettin Kaynak, Münir Nurettin Selçuk, Yesârî Âsım Arsoy, Selahattin Pınar, Müzeyyen Senar, Hamiyet Yüceses gibi Türk müziğinin ünlü sanatçı ve bestekârlarına ait taş plakların yanı sıra Bach, Beethoven, Brahms, Chopin, Lizst, Mozart gibi dünyaca ünlü klasik müzik bestecilerinin eserleri ve Nate King Cole, Tony Martin gibi döneminin çok sevilen isimlerinin taş plakları da kütüphanemiz koleksiyonunda yer almaktadır.

Koleksiyonun baş yapıtı olarak nitelendirilebilecek olan Muhsin Ertuğrul’un 1953’te çektiği ilk renkli Türk filmi Halıcı Kız’ın orijinal afişinin yanı sıra afiş sanatının Türkiye’deki öncü isimlerinden İhap Hulusi Görey’in çalışmalarından örneklerin yer aldığı Türk tiyatro ve sinemasının en geniş kapsamlı afiş koleksiyonu bugün Millî Kütüphane’de muhafaza edilmektedir. Yine Millî Kütüphane koleksiyonunda yer alan yabancı sinema ve tiyatro afişlerinin yanı sıra ticarî, siyasî, tanıtım, eğitim, kongre, konferans vb. türlerde 20 bine yakın afişle de 1923’ten günümüze her alanda adeta bir köprü kurulmaktadır.

Millî Kütüphane Koleksiyonunda, öte yandan, yağlı boya, sulu boya, kara kalem ve karışık boya tekniğiyle yapılmış toplam 517 adet orijinal tablo bulunmaktadır.

‎Ressam Hoca Ali Rızâ Efendi başta olmak üzere, İbrahim Çallı, Eşref Üren, Şeref Bigalı, Çoban Ressam (Süleyman Şahin), Naile Akıncı, Ali Çağlayan, İhsan Cemal Karaburçak, Numan Pura, Mehmet Ali Laga, Haşmet Akal, Feyhaman Duran gibi ressamların nadide eserlerinin yer aldığı koleksiyonun başlangıcı Millî Kütüphane’nin kuruluşundan günümüze kadar uzanmaktadır.

‎Koleksiyonun önemli bir bölümü Ressam Hoca Ali Rızâ’nın (1858-1930) eserleri 1880-1920 yılları arası İstanbul’unu bütün doğa, mimari, ‎çevre, yer ve semtleri ile gösteren tarihi bir özellik taşımaktadır.

2009 yılında UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası" olarak kabul edilen gölge oyunu "Karagöz"ün son ustası Hayalî Küçük Ali (Mehmet Muhittin Sevilen 1886-1974)’nin MillîKütüphane’ye bağışladığı deve ve manda derisi üzerine kök boyalarla yapılmış Karagöz ve Hacivat tiplemelerin yanı sıra gösterilerde kullanılan malzemelerle (perde, tef, değnekler vb.) birlikte 280 parçalık kişisel koleksiyonu asitsiz kâğıtlardan yapılan zarfların içinde saklanmaktadır. Koleksiyonda ayrıca Hayalî Nevzat Çiftçi tarafından yapılmış değişik oyunlara ait 20 tasvir ile Tacettin Diker tarafından yapılmış 103 tasvir de yer almaktadır. 

Ayrıca, 1890 yılı itibariyle özellikle Cumhuriyet dönemi Misak-ı Millî sınırlarını da kapsayan, stratejik özelliği bulunan haritalar ile İstiklal Savaşı vaziyet planları, şehir imar-iskân planları, Türkiye sınırları açısından gerektiğinde başvurulacak kartografik materyaller, 1933’ten günümüze kadar basılmış ve yayımlanmış pullar, ilk gün zarfları, kartpostallar (şehir, doğa, manzara, sanatçı v.b.), davetiyeler, broşürler, tezhipler, çeşitli sanat fotoğrafları, 1900'lü yılların başından günümüze kadar basılan tüm Millî Piyango biletleri ve T.C. Merkez Bankası tarafından 1950’li yıllardan günümüze kadar tedavüle sürülen paraların yanı sıra müzik, film ve grafik içerikli geniş bir CD ve DVD koleksiyonu ile tarihi değeri bulunan belge ve mektuplar da yine Millî Kütüphane koleksiyonunda yer almaktadır.

Millî Kütüphane bu değerli kültür ve sanat mirasını gelecek nesillere aktarabilmek ve çok narin bir yapıya sahip olmalarından dolayı kırılmalarını, çatlamalarını, tahribata uğramalarını engellemek amacıyla  2005 yılında başladığı dijitalleştirme çalışmalarına devam etmektedir.

Araştırmacılar arşivimizde yer alan materyallerden Kitap Dışı Materyaller Okuyucu Salonunda hafta içi 09.30–17.00 saatleri arasında yararlanabilmektedir.